Thất ngôn bát cú

Nhân một số bạn trẻ hỏi về cách làm thơ Đường thất ngôn bát cú, Cù lần tui bổng nổi hứng tóan học, mạo muội đưa ra hai bảng hướng dẫn sau đây về cách mần thơ, xin lấy hai bài thơ của Nguyễn Khuyến làm minh họa. Chữ viết tắt: 0 – bất luận (nhất tam ngũ bất luận), T: trắc, B: bằng. Niêm: chữ thứ hai của hai câu phải cùng T hoặc cùng B. Đối: đối ý và đối vần.

Bài thứ nhất: Hòai cổ

(luật trắc, vần bằng. Chữ thứ hai của câu (1) phải là vần T, chữ cuối của câu (1) phải là B)

Hai câu đề. Câu (2) niêm với câu (3)	0	T	0	B	0	T	B
	Nghĩ	Chuyện	Đời	Xưa	Cũng	Nực	Cười
	0	B	0	T	0	B	B
	Sự	Đời	Đến	Thế	Thế	Thời	Thôi
Hai câu thực, đối nhau. Câu (4) niêm câu (5)	0	B	0	T	0	B	T
	Rừng	Xanh	Núi	Đỏ	Hơn	Ngàn	Dặm
	0	T	0	B	0	T	B
	Nước	Độc	Ma	Thiêng	Mấy	Vạn	Người
Hai câu luận đối nhau. Câu (6) niêm câu (7)	0	T	0	B	0	T	T
	Khóet	Rỗng	Ruột	Gan	Trời	Đất	Cả
	0	B	0	T	0	B	B
	Phá	Tung	Phên	Dậu	Hạ	Di	Rồi
Hai câu kết. Câu (8) niêm câu (1)	0	B	0	T	0	B	T
	Thôi	Thôi	Đến	Thế	Thời	Thôi	Nhỉ
	0	T	0	B	0	T	B
	Mây	Trắng	Về	Đâu	Nước	Chảy	Xuôi

Hoài cổ

Nghĩ chuyện đời xưa cũng nực cười,

Sự đời đến thế, thế thời thôi!

Rừng xanh núi đỏ hơn ngàn dặm,

Nước độc ma thiêng mấy vạn người.

Khoét rỗng ruột gan trời đất cả,

Phá tung phên giậu hạ di rồi.

Thôi thôi đến thế thời thôi nhỉ,

Mấy trắng về đâu nước chảy xuôi

Bài 2: Tổng đốc Hà Nam

(luật bằng, vần bằng: chữ thứ hai và chữ cuối của câu (1) phải B

Hai câu đề. Chữ thứ (2) phải B	0	B	0	T	0	B	B
	Ai	Rằng	Ông	Dại	Với	Ông	Điên
	0	T	0	B	0	T	T
	Ông	Dại	Sao	Ông	Biết	Lấy	Tiền
Hai câu thực đối nhau, câu (3) niêm vói câu (2)	0	T	0	B	0	T	B
	Cậy	Cái	Bảng	Vàng	Treo	Nhị	Giáp
	0	B	0	T	0	B	B
	Khóet	Thằng	Mặt	Trắng	Lấy	Tam	Nguyên
Hai câu luận đối nhau, câu (5) niêm với câu (4)	0	B	0	T	0	B	T
	Dấu	Nhà	Vừa	Thóat	Sừng	Trâu	Đỏ
	0	T	0	B	0	T	B
	Phép	Nước	Xin	Chừa	Móng	Lợn	Đen
Hai câu kết. Câu (7) niêm vói (6). Câu (8) niêm với câu (1)	0	T	0	B	0	T	T
	Chỉ	Cốt	Túi	Mình	Cho	Nặng	Chặt
	0	B	0	T	0	B	B
	Trăm	Năm	Mặc	Kệ	Tiếng	Chê	Khen

Tổng đốc Hà Nam

Ai rằng ông dại với ông điên,

Ông dại sao ông biết lấy tiền?

Cậy cái bảng vàng treo nhị giáp,

Khoét thằng mặt trắng lấy tam nguyên

Dấu nhà vừa thoát sừng trâu đỏ,

Phép nước xin chừa móng lợn đen

Chỉ cốt túi mình cho nặng chặt,

Trăm năm mặc kệ tiếng chê khen

Đọc lại hai bài thơ của cụ Nguyễn Khuyến bổng thấy ngậm ngùi. Mong quý bạn trẻ có thêm một chút tư liệu.