Đền âm hồn

Ngày xưa còn bé ở làng, lũ trẻ chúng tôi nghịch phá khắp nơi nhưng đền âm hồn là chỗ mà bọn chúng tôi không đứa nào dám bén mãng đến.
Đền ở cuối làng, tiếp giáp với đường Bạn, con đường đất nối qua làng khác và dẫn lên rú cát, nghĩa địa. Gọi là đền, nhưng chỉ là một nền đất cao hơn mặt ruộng, lát gạch, xung quanh xây bờ tường thấp. Bên trong chỉ là cái bệ thờ đơn sơ, trơ trọi. Bở tường và nền gạch không biết làm tự đời nào, rêu mốc đen sì, nứt nẻ, cỏ mọc lan đầy. Gần đền có một cái giếng đất, cũng có tên là giếng âm hồn. Chắc hồi trước người ta đào lấy đất ở đây để đắp nền đền rồi thành giếng. Một cây sanh, loại cây cổ thụ, không biết được trồng tự thủa nào, quắt queo không cao lên nổi. Đền ở cuối làng, ngoài lũy tre bao, nên càng tăng thêm cái vẻ lạnh lùng.
Theo tôi được biết, đền là nơi dung thân của những oan hồn, cô hồn không người thờ cúng. Những cô hồn này không vào làng được bởi ông Thành Hoàng giữ làng không cho phép. Thỉnh thoảng có cơ hội, vài vị vào quậy phá đòi ăn, bắt ốm người này, người khác. Thân nhân người bệnh phải ra đền cúng bái xin tha. Thủa bé, vào dịp tết tôi thường theo ông bà đi cúng đền. Tôi không còn nhớ mâm cổ gồm những gì, nhưng chắc chắn là có áo, cháo, nổ. Áo là áo giấy hàng mã, cháo loảng, và hạt nếp rang nổ. Chờ tàn cây nhang, người ta đốt áo, đổ cháo và rắc nổ ra nền. Rời khỏi đền tôi luôn dành đi trước nhưng vẫn có cái cảm giác lành lạnh sau gáy.
Dân làng tôi hồi đó làm ruộng hai vụ, vụ chính gọi là vụ mùa, vụ phụ gọi là vụ trái. Vụ trái chỉ trồng lúa được trên những vạt ruộng thấp, vì thiếu nước. Ông nội tôi kể, một đêm vào vụ trái, ông cùng bà đi tát nước khuya cho mảnh ruộng gần đền âm hồn. Bà quay lưng vào đền nên không để ý, ông quay mặt về phía đền nên thấy có người trong đền, đang lên nhang đèn cúng bái. Hơi ngạc nhiên, nhưng ông nghĩ là người làng chắc có ai đau ốm, đang khấn xin. Sáng mai, ông đi hỏi dò trong thôn xem hôm qua có ai ra đền âm hồn không, thì tuyệt không. Tò mò, ông ra nền đền xem, thì không có dấu tích của một cuộc cúng bái đêm qua, không tàn nhang, không tro ... cây cỏ vẫn im lìm, không có dấu chân người. Ông anh họ tôi thì quả quyết đẫ từng thấy ma cụt đầu theo cơn gió xoáy bay từ đền qua đường bạn lên rú cát!
Tôi trở về làng sau chiến tranh, chỉ làm một vụ lúa trái, lại rời xa. Học hành, dạy dỗ. Lang thang nhiều nơi. Thành phố có, núi rừng có, xứ biển có, trong nước rồi ngoài nước. Mơ hồ rất mơ hồ, hình ảnh đền âm hồn lại hiện về trong tôi vào những ngày cuối tháng chạp... Một chút liêu trai, tôi tự hỏi, về đâu những cô hồn xưa, nay có còn nơi nương tựa? Đền âm hồn vẫn còn đó, nhưng điện đã về sáng khắp làng, điện thoại, internet nhiều người có. Chẳng còn ai khấn vái lúc đau ốm. Về đâu hởi những cô hồn trong cơn giá lạnh cuối năm...