Thầy đánh...

(Chùm bài viết vui về võ sĩ Thanh ròm...)
Hồi năm đó...
Bọn chúng tôi tốt nghiệp và đi dạy học ở Pleiku, trường Minh Đức cũ đổi tên là trường cấp ba Pleiku. Chúng tôi ở tập thể. Hoàng Trọng Phiến tốt nghiệp cùng năm nhưng là lớp trước nên chúng tôi coi là đàn anh, ông mãnh này nghe đâu là đai đen hai đẳng thái cực đạo! Nguyễn Tiềm thủ khoa bên khoa ngoại ngữ cũng là tay giỏi võ ta. Ba chúng tôi lội bộ lên trại cưa Trà Bá vác về một bao mạt cưa lớn làm bia để tập dợt đấm đá. Phiến quả có cú đá liên hoàn song phi và giò lái thần sầu, cực kỳ đẹp mắt...
Tối hôm đó dường như chúng tôi vừa nhận lương, (lương sau khi khấu trừ tiền ăn, chỉ còn đủ để mua xà bông và kem đánh răng dùng trong một tháng, chị em phụ nữ thì có thêm tiền phụ trội để mua...băng vệ sinh!) Anh Phiến rũ đi nhậu, món nhậu phổ biến cho giáo viên hồi đó là rượu đế và tô xí quách- (xương bò hầm làm nước phở, phần xương còn lại sau khi nấu), không biết tay này kiếm đâu ra đôi giày da còn láng, vừa bước ra khỏi cổng, lão đã khoe:
-Giày ni mà đá giò lái vô mặt thì ... gãy nguyên hàm!
Phiến, Hùng xù và tôi lai rai một chặp rồi cùng về trường. Hai ông khoác vai đi trước, tôi chậm rải theo sau. Ngang qua rạp xi-nê Diệp Kính, cũng đúng lúc xong phim, người ra khỏi rạp khá đông. Bổng tôi thấy ba bốn ông bộ đội vây Hùng vào giữa, Phiến thì bỏ chạy, một ông hô:
- Đánh bỏ mẹ nó đi rồi dẫn về đồn.
Tôi liền nhảy vào can, giọng rất to và rắn:
-Có gì thì nói chuyện, đừng đánh nhau!
Bốn ông quay lại vây tôi, Hùng thừa cơ vọt mất. Một tay la lên:
-Bọn nó cùng bầy, đánh bỏ bố chúng đi!
Cả bốn tên đồng loạt xáp vào đánh tôi, đã chuẩn bị trước nên tôi thụp thấp xuống, tay trái lấy kính cận ra khỏi mắt, lướt ra sau lưng một ông và thôi sơn phải tung vào quai hàm... rồi nhanh như chớp tôi vọt vào hẻm tối! băng qua hẻm khác và vọt lại ra đường, tỉnh như không có chuyện gì. Tôi còn nghe tiếng chửi thề của các ông:
-Thằng này có võ, coi chừng! Ông mà túm được thì...
Tôi bình thản đi về trường. Phiến và Hùng đã đóng của phòng, tôi không gọi.
Sáng mai Phiến càm ràm mất chiếc giày, Hùng mất đôi dép! Bàn tay phải tôi sưng vù cả tuần mới lành. Phiến đùa:
-Tay mi mà sưng cả tuần, chắc thằng tê ăn cháo cả tháng!
...
Phiến bây giờ bạc hết đầu, lấy Liên, con đã lớn. Gặp lại, vẫn phong thái như xưa, vẫn cứ đùa:
-Hồi đó mi tán kém, chỉ biết làm thơ nên mô có vô nỗi em Liên!
...
Hùng thì vẫn ... cứ rất xù, chỉ gặp nhau qua điện thoại. Nói không chịu nhường, lan man bật tận.
...
Tôi dạy lâu không biết là đã thành thầy chưa! nhưng cái tính cù lân, cù lẩn, cù lần thì vẫn cứ ...cù lần!

Cổ tích: Có một cái tết như thế...

Năm đó là năm 1986, sau khi thu hết các khoản lương, thừa giờ… để gởi cho thằng em đang học đại học ở Sài gòn có tiền xe về quê ăn tết, tôi đành phải hát bài xuân này con không về cùng với hai ông tướng, chúng tôi ở lại trường … chịu tết!

Tôi nói hai ông tướng vì, ông thứ nhất là Phát, chàng thanh niên hăm mốt hăm hai gì đó, đang trốn nghĩa vụ quân sự, từ Đà nẵng lên xứ núi rừng này để ẩn tích. Ông thứ hai là tay Quyền phó hiệu trưởng, quê ở Bắc, dường như không còn cha mẹ, nên cũng không có nơi để mà về.

Đắc tô hồi đó là huyện vùng sâu của tỉnh Gia lai Kontum, thị trấn Tân Cảnh là thị trấn duy nhất của huyện, trường cấp ba gồm sáu lớp, học sinh đến từ ba xã: Diên Bình, Tân Cảnh và một xã nữa tôi quên mất tên. Trường cấp ba này cũng là nơi “đi đày” của một số thầy cô cứng cổ… Ngôi trường khá khang trang, nghe đâu được tài trợ của quỹ giáo dục liên hiệp quốc. Trường nằm trên đỉnh một ngọn đồi nhỏ phía đầu thị trấn, muốn đến quán cà phê gần nhất cũng mất hơn nửa tiếng đi bộ, đồi bên cạnh là trạm dự báo thời tiết. Từ trường nhìn về phía tây, có thể thấy rất rõ ngọn đồi có căn cứ Charlie, nổi tiếng thời chiến tranh với bài hát: anh hởi anh, ở lại Charlie

Chiều ba mươi tết, ba thằng người, ba hoàn cảnh, đành phải hợp nhất thành chúng tôi! Tôi gọi tay Quyền hiệu phó và hỏi thật là nhà trường để lại cho mày bao nhiêu tiền chi  tết, hắn bảo thật, chỉ đủ mua hai cân thịt lợn! Tôi gằn: lý do? Hắn nhăn răng: tay hiệu trưởng mượn quỹ về quê hết rồi! Ngao ngán, ba chúng tôi, tiền trong túi chỉ đủ mua hai cân thịt lợn, thất thểu đi phiên chợ chiều cuối năm, một ký thịt heo, vài bắp cải, hành ngò, bánh tráng, thực đơn đón giao thừa theo đề nghị của cu Phát, một phong pháo chuột, hồi đó chưa cấm đốt pháo, hết tiền mua rượu. Bốn giờ chiều ba mươi, tôi vào xí nghiệp dược chuyên sản xuất rượu tắc kè … xin rượu, cô nhân viên giọng Huế rặc thương tình cho luôn một can hai mươi lít rượu mía phế phẩm. Trên đường về trường, reo mừng chiến thắng, Phát đốt luôn phong pháo chuột!

Tám giờ tối ba thằng người bắt đầu say, chúng tôi hú qua đồi bên cạnh, trạm dự báo thời tiết, tiếng hú thảm như tiếng chó tru, tôi nghe tiếng hú trả lời giọng nữ, tôi nhớ mang máng là có hai cô nhân viên khí tương quê ở bắc qua cùng đón giao thừa …

Tôi tỉnh lại khi nghe tiếng xe hơi nổ dưới chân đồi, tôi thấy mình đang nằm ngoài hành lang dãy phòng học, Phát đang quấn mền và cây ghita nằm ngoài trời gần cột cờ, còn Quyền thì còng queo ngay trước cửa phòng ngủ của hắn, nơi chúng tôi đón giao thừa đêm qua!

Hồi đó thần kinh tôi khá tốt, tôi tự hỏi xe ai đang lên trường? Sao mình lại nằm ở đây? Tỉnh dần tôi mới nhớ hôm nay mồng một đầu năm…

Tôi tiếp bà phó chủ tịch huyện phụ trách văn xã và chồng bà, bí thư thị trấn, trong phòng tập thể giáo viên, phòng của tôi: một chiếc giường gổ, tấm chiếu và cái mền mỏng tanh. Trên tường tôi vốn tính hay tếu, treo mấy lát gổ thô nhám ghi chữ: BÁNH CHƯNG, RƯỢU, MỨT… để đón tết.

Gọi là bà phó chủ tịch nhưng bà ấy nhỏ tuổi hơn tôi, cả hai vợ chồng, áo mũ tề chỉnh lắm, dự định lên chúc tết nhà trường, nhưng cả hai nín lặng, tôi đọc trong mắt bà dường như có đọng nước … Cả ba người chẳng ai nói về tết, chẳng ai dám nói…

Tay Quyền phó hiệu trưởng không biết đã tỉnh chưa, trốn biệt không vào. Ngượng ngập hay thương hại, hai người chào tôi ra về.

Tôi đi tìm Phát và Quyền, chúng còn mơ mơ, tôi bảo phải dọn phòng, thế nào cũng có tin vui trong giờ tuyệt vọng. Cả hai đứa đều không tin, nhưng cuối cùng chiến trường cũng được thu dọn, một cành thông cắt vội được dựng trong chiếc bình hoa cỡ lớn đặt trên bàn. Không trà, không thuốc, cái phích nước duy nhất của phòng hiệu trưởng chỉ có nước sôi…

Hơn một giờ sau, chúng tôi nghe tiếng xe nổ, lần này dường như không phải một chiếc. Cả chủ tịch lẩn phó chủ tịch huyện đều đến thăm. Vì tò mò, vì thương hại, tôi không rõ, nhưng quà tết muộn đã đến. Tôi cười khan với Phát: Sẽ có nhiều tin vui nữa, sau giờ no bụng…

Dù sao đi nữa cũng là con người với nhau giữa mùa xuân.

Chuyện tôi nhớ, có thể không còn chính xác, nhưng không hề hư cấu. Có thể đó đã là chuyện cổ tích của các thầy. Mong rằng chỉ là cổ tích, mãi mãi là cổ tích.

Chuyện đời xưa: Tổ với chức!

Không biết rõ các từ 1975 đến 1979 quý thầy cô có sợ phòng tổ chức ty giáo dục không, chứ từ 1979, năm tôi ra trường đi dạy thi phòng tổ chức là ông kẹ của giáo viên cấp ba.

Mỗi năm hết hè lòng tôi bổng sợ... đó là câu ca của thầy cô cấp ba sau hai tháng hè, hết phép, được triệu tập về ty để bồi dưỡng chuyên môn, học tập chính trị, chuẩn bị cho năm học mới.

Công bằng mà nói, thì những khóa học như thế này rất bổ ích cho thầy cô: đây là thời gian tốt nhất để tìm hiểu xem chương trình năm học mới có gì thay đổi, nhìn lại kết quả giảng dạy của trường mình và trường bạn, nghe tin tức thời sự trong nước và ngoài nước về phát triển giáo dục vân vân và vân vân. Ở các nước tiên tiên tiến người ta cũng làm thế. Thật là phúc cho giáo viên để có những đợt bồi dưỡng như vậy.

Nhưng thực tế thì có nhiều chuyện cười ra nước mắt trong đợt học bồi dưỡng cuối hè. Tôi còn nhớ nỗi lo sợ của mình và của đồng nghiệp sau mỗi đợt học. Số là ty giáo dục Gialai- Kontum dạo đó cứ sau đợt "bồi dưỡng" là biên chế lại giáo viên, nói rõ là phòng tổ chức ty sẽ đem đi đày một số thầy cô cứng đầu cứng cổ, không giải thích lý do. Tội nhất là quý anh chị đã có gia đình con cái,chỗ ăn chỗ ở yên ổn, cứ lo ngay ngáy, không biết năm học rồi mình có làm mếch lòng lãnh đạo không? Có bị cấp trên  chiếu tướng không? Có bị  thế thân ai không? (có ai chạy chọt để chuyển về trường phố không?). Chúng tôi, những giáo viên trẻ thì ít ngán, vì chẳng có gì khác lắm khi thay đổi chỗ dạy, chỉ sợ bị bêu. Bêu tức là trong năm học cũ, có thể bị quan nào đó đến dự giờ, quan nhưng trình độ nhiều khi kém hơn giáo viển, nên bất đồng trong việc đánh giá giờ dạy, các quan không thù vặt, nhưng nhớ dai, nên thường đem danh của thầy cô nào đó không hợp nhãn ra nhắc nhở! chứ chăng phải bêu! Tôi cũng ngán lắm, vì tính tôi, thủa đó dại, hay nói ngang...

Sau gần chục năm dạy ở Gialai- Kontum, hai lần được phòng tổ chức lạnh tanh của ty chiếu cố. Tôi xin chuyển công tác vô Nam. Bạn tôi khuyên tôi đừng đi, dù sao thì ở đây mày cũng thành lính cựu trào rồi, chẳng có tay hiệu trưởng nào thích nhận giáo viên già kinh nghiệm đâu! vì sao mày  tự hiểu. Nhưng Phùng, nhân viên tép riu phòng tổ chức ty thì bảo, mày nên đi khỏi ty này Cù ạ, các quan ngán mày lắm. Tôi chẳng nghe ai, tôi chuyển vô Nam là do tôi chẳng thích dạy ở Gialai, thế thôi.

Tôi nhận quyết định thuyên chuyển công tác của ban tổ chức chính quyền tỉnh (lại tổ chức!), đến phòng tổ chức ty giáo dục để nhận hồ sơ thuyên chuyển, hồ sơ niêm phong cẩn thận, tay trưởng phòng tổ chức mắt lạnh băng nói với tôi bằng giọng thi ơn, đáng ra hồ sơ này phải gởi đi bằng bưu điện nhưng nể anh lắm mới để anh mang tay! Tôi ngây thơ thầm cám ơn lòng tử tế của quan trên!

Tôi ở lại nhà ông bạn Pleiku vài hôm để giả từ phố núi. Trong bữa rượu tống biệt, ông này không tin tổ chức mấy, nên bày tôi mở niêm phong xem các quan nhận xét gì, tôi không đồng ý vì sợ rắc rối. Hứng tình thế nào, ông bạn tôi tự tay bóc niêm phong. Chuyện xảy ra, thật khó tưởng tượng nỗi....

Các quan trong phòng tổ chức ty bỏ nhầm hồ sơ của lão tài xế trùng tên khác họ và chữ lót với tôi, vào phong bì. Nghe đâu lão này xin thôi việc từ năm 1976!
Chuyện xưa, kể cho vui, nghe xong rồi quên.

Một chuyện ... anh yêu em.

Ở cái tuổi ngũ thập này rồi mà nói chuyện anh yêu em thì nghe sao quá lãng. Xin nói ngay từ đầu đây là chuyện kể, một chuyện có thật, người thật tên thật. Có điều chuyện ấy xảy ra cách đây gần ba mươi năm rồi!

Số là năm đó trường Pleiku chia hai, các thầy trẻ gọi vui là cu một, cu hai. Tôi không may mắn được ở lại cu nào, tôi bị điều về trường huyện khộng rõ lý do, hồi đó chỉ biết phục tùng, lời giải thích cho việc thay đổi chỗ dạy luôn là: theo yêu cầu của tổ chức!

Bạn bè ra trường cùng lứa đa số về trường mới Pleiku hai, ở Trà Bá, cũng có vài thầy cô Bắc kỳ về làm nòng cốt! Không còn nhớ hôm đó tại sao tôi lại ở lại trong khu tập thể của trường Pleiku hai. Khu tập thể của thầy cô còn dư vài phòng nên quý thầy cô nòng cốt cho vài em học sinh con gia đình nòng cốt ở trọ học. Trời mưa, tôi nhớ hôm đó chủ nhật trời mưa và gió, Hằng, học sinh nữ, đang thổi cơm trước hành lang của dãy nhà tập thể, bếp tắt vì mưa. Thầy Chúc, giáo viên  tăng cường, đã có vợ con ở bắc kỳ, dạy lý, thư ký công đoàn, gọi Hằng đem bếp vào phòng thầy nấu tiếp. Ôi tình cảm biết bao, các thầy giáo trẻ thì không bao giờ, bởi vì hồi đó đa số chúng tôi đều sống nhờ bếp tập thể, chẳng có khái niệm chợ búa bếp núc!

Không biết ông tướng nào bày trò bắc thang bằng ghế nhìn lén phòng thầy Chúc. Tôi chẳng nhìn thấy gì nhưng chỉ nghe câu: "...anh yêu em" từ phòng thầy Chúc và tiếng ghế sập cùng tiếng cười vở toang của mấy ông thầy trẻ...

hắn thành ... thầy

Sinh vào khoảng sau 75, hắn tự nhiên lớn vì cha mẹ quá bận rộn lo cho cái bỏ vào mồm của bầy con năm sáu đứa, không có thì giờ nghĩ đến chuyện dạy dỗ con cái. Học hành làng nhàng, tự nhiên lên hết lớp này đến lớp nọ, vì thầy cô hắn đâu có dám cho học sinh nào ở lại lớp đâu. Mà nếu có bị thi lại môn nào cuối năm, hắn cũng có cách để mánh mum, từ nhờ bạn cho copy bài, không cho thì hắn dọa đánh, đến thủ tài liệu tủ; ngoài ra hắn còn biết cách nhờ người lớn chăm sóc thầy cô. Vì vậy cái sự học hành của hắn hanh thông từ lớp 1 cho đến 12. Năm thi tốt nghiệp phổ thông, hắn ra đủ chiêu, nhưng rồi cuối cùng quá xui xẻo hắn bị điểm liệt môn địa, do chép lạc đề! Nhưng vốn hắn có quý nhân phò trợ, ông hiệu trưởng nhà trường làm chủ tịch hội đồng chấm phúc khảo, không biết hắn có cho ông ăn bùa gì không, mà hắn được vớt.

Năm đó ai không bị câm điếc hay đui mù, nếu nộp đơn thi vào cao đẳng sư phạm đều được đậu. Ma xui quỷ khiến thế nào, hắn lại được vào học khoa toán! Ra trường là chuyện bắt buộc, hắn về nơi hắn lớn lên... làm thầy.
Hắn dạy toán, học trò sợ hắn đến... tè trong quần. Hắn chửi học trò như chửi đầy tớ, hết đồ ngu đến đồ dốt, có nhiều khi hắn đi nhậu về, chưa kịp rửa mặt đã lên lóp, hắn cho học sinh làm bài tập, rồi úp mặt xuống bàn đánh một giấc say sưa. Dường như hiệu trưởng bị hắn bỏ bùa nên bao giờ cũng lơ...Có một tối, hắn đi nhậu về khuya, bị học sinh đánh hội đồng, hắn lầm bầm, đánh tao cũng như đánh cha mày! Sáng mai lên lớp mặt sưng tím, nhưng hắn vẫn tỉnh bơ...
Rồi hắn đi học tại chức đại học. Mang về một đống sách, chữ ngang chữ dọc.Hắn chẳng bao giờ rớ tới, mà dẫu có đọc hắn cũng chẳng hiểu gì, hắn chẳng lo...có bùa mà! Đến thời hạn nộp bài kiểm tra, hắn bắt đầu đi nhờ, miệng ngọt như mía lau, thầy giúp em, ở xứ này chỉ có mình thầy...Rồi hắn chép ngược chép xuôi, trúng trật có trời biết. Học hai năm từ xa như vậy, hắn và một số "đồng cảnh ngộ" chuẩn bị thi tốt nghiệp đại học toán! Chúng bàn nhau chung chi, từ việc lo cho quý thầy đại học, từ xa vào coi thi chỗ ăn chỗ ở chỗ chơi, vé may bay khứ hồi, đến lo cho các "phao" sở tại. Chúng rất giỏi tính toán (đại học toán mà lị), mọi việc hoàn mãn. Hắn ôm cái bằng đại học về chưng trong phòng khách. Hắn tính chuyện chạy lên dạy cấp ba. Ông hiệu trưởng, thầy củ của hắn, đã ăn phải bùa nên lo cho hắn mọi sự tốt đẹp. Thế là hắn thành... thầy.

Thánh tướng...bờm ơi

Vào khoảng đâu đó trước năm 2002, cù lần tui được đi dự hội nghị tập huấn về cách sử dụng các phần mềm trong trường học. Cái tên của hội nghị tôi không còn nhớ rõ, nhưng nghe rất kêu... Khai mạc hội nghị là một bài diễn văn của giám đốc sở, tôi nghe và phục lăn vị lãnh đạo của mình, sao ngài giỏi đến thế: vừa làm biết bao công việc của lảnh đạo, lại có thì giờ để nghiên cứu, nghiền ngẫm các phần mềm hiện đại, chắc ngài phải mướn thầy giáo kèm riêng! Ngài đề cập đến mọi vấn đề từ vĩ mô đến vi mô, từ chiến lược toàn cầu về thông tin hóa, đến việc nên cấu tạo cái bàn phím ra sao cho phù hợp với việc gõ tiếng Viêt... vân vân và vân vân. Tôi có nghe tin đồn loáng thoáng là vị giám đốc này tốt nghiệp phổ thông bổ túc văn hóa, từng công tác ở ngành mầm non. Tin đồn này nhất định là tin đồn thất thiệt, nhằm hạ uy tín lảnh đạo. Ngài thông thái đến thế kia mà. Giờ giải lao, tôi tìm gặp một cán bộ sở, vị này tôi biết rất rõ : trẻ, có trình độ, vào thời đó y là trùm vi tính trong cả sở, trùm theo cả nghĩa đen lẩn bóng. Tôi thốt lên, có phải ông huấn luyện cho ngài về vi tính không vậy? Bái phục bái phục. Hắn lừ mắt nhìn tôi rồi cười cười, tội nghiệp cho ông cù lần lâu ngày không lên tỉnh. Nếu ông có dịp nghe ngài nói về vấn đề này lại thì cũng thế, tui thuộc bài của ngài luôn rồi! Nhưng nếu nhờ ngài chỉ cho cái nút để gõ chữ hoa trong bàn phím đâu ngài cũng chẳng biết, sao ông cù lần đến thế... Bổng dưng tôi nghĩ đến Hoàng đầu bò, một "bà tám" chuyên ngồi quán cà phê suốt ngày để hóng chuyện, đầu bò có thể nói đủ thứ chuyện, từ máy tính đến phần mềm, địa ốc đến vỏ ốc, từ tam quốc đến đế quốc, từ con cò đến con cuốc... Tôi đã́ gặp rất nhiều thánh tướng, từ tiểu thánh đến đại thánh, ba tròn bảy vuông, nhưng là khi trà dư tửu hậu. Nhưng̉ thánh tướng cấp cao ở trong hội nghị kiễu này ... thì có nước... ngu. Bờm ơi...

Niệm cọt

Tôi có vài người bạn tên Niệm, Niệm tôi nhớ hôm nay là Niệm cọt. Cọt nhưng chơi bóng chuyền rất hay, chuyền hai rất chuẩn và khéo. Biết Niệm trong kỳ trại hè Trà Bá Pleiku, gặp lại khá bất ngờ ở miền đông nam bộ lúc tôi chuyển qua dạy cho trường bổ túc công nông của tỉnh Đồng Nai vào năm 1988. Trường bổ túc công nông là trường dạy cho cán bộ để bổ túc văn hóa hết cấp 3, nhưng khi tôi chuyển về thì có lẻ không còn cán bộ nào cần bổ túc văn hóa nữa nên học sinh chỉ còn là con em cán bộ thứ thiệt của tỉnh, đại đa số là cá biệt nên không học phổ thông được...Mở rộng đối tượng như thế mà năm học đó cũng không tìm đâu ra đủ học sinh. Niệm nói thật như đùa : ngành sư phạm là trung tâm giải quyết nạn thất nghiệp. Buồn cười thay, hiệu trưởng là cựu học sinh của trường, sự thật 100%, chỉ mới học xong lớp tám! Tôi chuyển về dạy toán khi nhà trường đang xây một công trình khá lớn: nhà ăn cho 500 học sinh, chuyện hoàn toàn vô lý khi học sinh nội trú trong trường chưa quá 100 và không tìm đâu ra học sinh cho năm học tới, hiêu trưởng phải gởi thông báo đi khắp nơi trong tỉnh, cho nhân viên về các huyện để tìm cho ra đối tượng! Lúc bấy giờ tôi chưa hoác ngộ được cái thành ngữ của ông bà xưa: "có làm thì mới có ăn", nên vô cùng khó chịu với công trình xây dựng này. Niệm âm thầm làm bản kháng nghị...âm thầm chuyền tay cho anh em giáo viên, nhân viên ký tên. Bản kháng nghị gồm nhiều mục, tôi không nhớ rõ nhưng trong đó có đề nghị ngưng thi công cái nhà ăn vô lý kia. Và... lảnh đạo sở gồm cả giám đốc, trưởng phòng tổ chức... xuống họp giải quyết. Chủ trì cuộc họp hôm đó là Niệm, vì nó đang làm chủ tịch công đoàn. Tôi thường tự hào là mình dạn gan, nhưng hôm đó tôi thực sự thấy mình quả là nhỏ bé trước Niệm cọt. Niệm điều khiển cuộc họp "tuyệt vời". Sau khi cho phép đọc lại bản kiến nghị, Giám đốc sở (đại quan) định phát biểu để "dẹp loạn", Niệm can thiệp rất tuyệt, chẳng biết sợ trời sợ đất: xin ông giám đốc ngồi xuống, ai muốn phát biểu phải đưa tay, được sự đông ý của tôi, người chủ tọa, mới được phát biểu, vì đây là một cuộc họp có tổ chức. Giám đốc sở từ ngạc nhiên đến giận tím cả người, lắp bắp, run rẩy ngồi xuống và bỏ ra ngoài. Sức mạnh của con người không chỉ ở thể chất, sức mạnh của sự vô úy mới ghê: Niệm không còn cọt trong mẳt tôi từ dạo đó. Sau đó thì ... mọi sự vũ như cẩn. Rồi trường giải thể. Nhà ăn vẫn cứ xây xong và "áo em chưa mặc một lần" đã rách, cái nhà ăn chưa một lần sử dụng đã nát bét...(hoác ngộ: có làm thì mới có ăn) Niệm cọt tiếp tục dạy lý thêm một thời gian cho trường mới. Sau đó hắn cưới vợ và thôi việc theo vợ về miền tây... Lâu rồi, dễ thường đã gần 20 năm không gặp, không biết bây giờ Niệm ra sao...

Một chuyện có thật

Dường như đó là năm 1986, tôi dạy học ở An Khê. Bà hiệu trưởng đang xây nhà mới. Một buổi chiều, tôi và Trương Thế Bình (dạy văn) đang ngồi cà nhạo chẳng có việc gì làm, ông phu quân của bà hiệu trưởng bổng dưng xuất hiện, ông này là phó giấm đốc một sở thuộc cấp tỉnh. Sau vài câu chuyện cà kê, ông nhỏ giọng rất thân mật: anh đang cần một cây sắt để làm tay vịn cầu thang lên lầu, anh thấy cái cột cờ trong sân trường là số dzách, giúp anh đi. Thế là ngày mai nhà trường bị mất cột cờ. Một cây sắt rỗng ruột dài khoảng 10 mét vô tri, trị giá không đáng 1 phân vàng. Nhưng đó là cây cột cờ của một trường trung học phổ thông. Người ăn trôm cây cột cờ của nhà trường chính là hiệu trưởng... Sau hơn 20 năm, tôi kể chuyện này cho vài người bạn thân nghe. Chúng cười, chẳng có gì đáng kể so với bây giờ... xưa còn ăn trộm, nay... ăn cướp công khai. Tôi bổng dưng buồn lạ lùng.

tằng hắng

Hình như tôi đã đọc được đâu đó, rằng một tiếng tằng hắng của một người ở châu Á có thể gây nên một cơn bảo ở rừng châu Phi, ý chỉ về sự tương tác lẫn nhau trong thiên nhiên. Về tính nhân quả tức thời. Năm 1979, tôi ra trường và được điều về dạy tại trường PTTH Pleiku, trước đây là trường Minh Đức, một trường tư của nhà thờ. Giáo viên trong trường gồm các "thầy cũ" trước 75, giáo viên từ miền Bắc vào "tăng viện" chúng tôi gọi là "giáo viên bắc kỳ", và chúng tôi, những thầy cô giáo trẻ mới ra trường một vài năm. Giữa học kỳ 2, nhà trường có tổ chức thao giảng để chọn giáo viên giỏi. Tổ Lý Hoá Sinh có một cô giáo bắc kỳ dạy hoá lên thao giảng cho cả hội đồng dự giờ, tôi đã quên mất tên cô này, nhưng tôi nhớ là, chồng cô là trưởng ban thi đua của tỉnh Gialai - Kontum. Bài cô dạy là Nhôm (lớp 11). Sau khi ổn định lớp, các thầy cô đến dự ngồi phía sau học sinh, cô giáo dẫn nhập vào bài mới bằng phép "lung", cô đặt câu hỏi : trong nhà các em thường thì đồ đạc được làm bằng gì? Học sinh lào xào, thưa cô, làm bằng gổ, thưa cô làm bằng nhựa ạ. Chắc chắn chúng thừa biết là chúng sẽ học bài nhôm, nhưng chúng phá cô chơi. Lào xào... Xuỵt, giáo viên chủ nhiệm là thầy Ảnh đứng lên trừng mắt, một cánh tay đưa lên, dạ thưa cô, làm bằng nhôm ạ. Đúng rồi, em ngồi xuống. Đây là một thanh nhôm(vừa nói cô giáo vừa rút trong túi ra một sợi dây điện bằng nhôm đã gọt vỏ).Hôm nay chúng ta học bài nhôm. Tôi nhớ là cô giáo có cho làm thí nghiệm tại lớp về hiện tượng gọi là nhôm mọc lông tơ, sau đó cô ghi phương trình phản ứng lên bảng và bảo học sinh về xem sách giáo khoa để hiểu cơ chế phản ứng. Giờ dạy trôi qua, tôi nín cười đến gần vở bụng ... Họp cho điểm, đánh giá giờ dạy. Các thầy lưu dung không có ý kiến, tôi, ngựa non háu đá, đứng lên, "bây giờ thì tôi tin chuyện "mưa phùn", "mông cổ " là có thật", cả hội đồng cười ầm lên (có cô giáo dạy bài mưa phùn bê ngay một thau nước lên lớp, ngậm nước phun ướt cả học sinh rồi "lung", các em biết đây giống như hiện tượng gì trong thiên nhiên? Mưa, thưa cô, mưa. Giỏi, hôm nay ta học bài Mưa phùn. Cô giáo dạy địa lý bài Mông Cổ, bèn quay lưng lại học trò, chỉ vào phía dưới của cô và hỏi, cái gì đây? Cái mông, thưa cô, mông ạ. Đúng, quay mặt lại, chỉ vào phía trên của cô và hỏi, cái gì đây? Cổ, thưa cô, cổ ạ. Giỏi, vậy hôm nay chúng ta học bài Mông Cổ. Còn chuyện tả cái mền nữa...). Thầy Tri (nghe đâu trước 75 thầy là giám học trường Minh Đức) đứng lên bênh vực, nào là bài dạy gắn liền với thực tế, nào là phát triển trí lực học sinh bằng cách cho về nhà nghiên cứu cơ chế phản ứng hoá học...Hồi đó tôi ghét ông này lắm, cho đến nhiều năm sau tôi vẫn khinh, ông uốn lưng quá dẻo, và quả thật sau này ông được vinh thăng đến chức hiệu trưởng gì gì đó, lại làm đơn kiện "tới trung ương" khi xét không đựơc vào đảng nữa . Các thầy khác, tôi nhớ là anh Nguyễn Đại Diệu thì bắt tay tôi thật chắc vì "quá đã""(anh Diệu dạy sinh vật nhưng khi dạy về thuyết tiến hoá, nguồn gốc loài người, anh bảo với học sinh, những điều này là sách nói, chứ không phải tôi, anh đã trở thành người thiên cổ). Giờ dạy của cô giáo"bắc kỳ" được đánh giá là giờ khá, nhưng sau đó cô làm đơn kiện đòi cho được giỏi, vì cô đã là giáo viên giỏi từ ngoài bắc vào! Nghe đâu ban giám hiệu cũng đồng ý. Từ đó tôi hiểu ra thế nào là "dạy giỏi". Cuối năm học, tôi "được" thuyên chuyển về trường An khê ở huyện xa...Tôi hoàn toàn không thắc mắc, chẳng để ý. Cho đến những năm sau này, khi không còn đi dạy, có thì giờ suy gẫm lại chuyện đời, tôi mới đặt câu hỏi, phải chăng cái tằng hắng đã tạo thành cơn bão. Xin cám ơn đời, nếu cho tôi trở lại thời gian đó, tôi sẽ không tằng hắng mà là ... nôn.